تری سدیم فسفات یا TSP:
تری سدیم فسفات یا TSP یک نمک غیر آلی است ( با سدیم تری پلی فسفات اشتباه گرفته نشود ) که در شوینده های صنعتی ، آماده سازی فلزات و تر تمیز کننده ها استفاده می شود . TSP پودر تمیز کننده خالصی است که برای نرم کردن آب در بویلر ها استفاده می شود . به عنوان رنگ پاک کن در عکاسی ، برای عملیات چرم ، برای تولید کاغذ و همچنین تصفیه شکر کاربرد های فراوانی دارد .
همچنین این ماده یک معرف آزمایشگاهی شناخته شده است و برای حل کردن آلودگی و روغن ها استفاده می شود . برای آماده سازی سطوح قبل از رنگ کاری یا لکه گیری سطوح شسته شده از این ماده استفاده می شود . تری سدیم فسفات یک افزودنی خوراکی ثابت شده در آمریکا ، اتحادیه اروپا و کشور های دیگر جهان می باشد که ممکن است به غذا ها و نوشیدنی ها و بستنی ها اضافه شود . عملکرد اصلی تری سدیم فسفات تنظیم اسیدیته است که در صبحانه های حاوی غلات وجود دارد . به همراه فسفات های دیگر این ماده رنگ غلات را اصلاح کرده و به یکنواختی و جریان مناسب مواد خروجی از اسکتروتر کمک می کند . ترس سدیم فسفات در سس و پنیر به مانند امولسیفایر عمل می کند .
ماهیت تری سدیم فسفات:
تری سدیم فسفات (خشک) یک ماده جامد گرانولی سفید است که قابلیت حلالیت بالایی در آب دارد و محلول قلیایی قوی ای تولید می کند . این ماده در معرض حرارت تجزیه شده و مواد سمی شامل گاز های خورنده مثل اکسید های فسفات آزاد می کند . به طور عمده در محصولات تمیز کننده ، افزودنی های غذایی ، لکه بر و چربی پاک کن ها استفاده می شود .
TSP از نوع تجاری اغلب تا حدودی هیدراته است و از نوع بدون آب Na3 PO4 تا نوع ۱۲ آبه Na3 PO4(12 H2O) متغیر است . اغلب به شکل پودر سفید یافت می شود که به آن تری سدیم فسفات اورتوفسفات و یا سدیم فسفات ساده گفته می شود . TSP به شدت با آب و اسید واکنش نشان داده و حرارت تولید می کند . یک ماده خورنده است که در حضور آب به بسیاری از فلزات صدمه می زند .
خواص فیزیکی و شیمیایی :
نام: تری سدیم فسفات
فرمول شیمیایی : Na3 PO4
جرم مولکولی : ۱۶۳٫۹۴
نام های دیگر : TSP1 , ATSP , TSPC , TSPA , TSP , THBS1 , THBS
نقطه ذوب : ۱۳۴۰ درجه سانتی گراد
دمای ذخیره سازی : -۲۰ درجه سانتی گراد
حلالیت : محلول در آب ، نامحلول در اتانول و کربن دی سولفید
رنگ : سفید
روش های تهیه تری سدیم فسفات:
این ماده در ۲ مرحله تولید می شود . در مرحله اول با اضافه کردن مقدار کمی سدیم کربنات به اسید فسفریک و جوشاندن محلول تا زمانی که کربن دی اکسید خارج شود . در مرحله بعدی سدیم هیدروکسید به محصول اضافه می شود :
Na2 CO3 + H3 PO4 —–> Na2 HPO4 + CO2 + H2O
NA2 HPO4 + NaOH —–> Na3PO4 + H2O
در روش دیگر ، تری سدیم فسفات ممکن است با خنثی سازی کامل سود سوز آور با اسید فسفریک تولید شود . به نحوی که محلول تبخیر شود و کریستالیزاسیون اتفاق افتد .
H3PO4 + 3NaOH —-> Na3PO4 + 3 H2O
نمک های گوناگونی از فسفریک اسید و پلی فسفریک اسید در فلوتاسیون استفاده می شود . در خانواده بزرگ معرف ها ، فسفات سدیم نمونه ارجح است . همچنین خنثی سازی فسفریک اسید با سوددا اش ، تری سدیم فسفات تولید می کند .
موارد کاربرد تری سدیم فسفات :
TSP یک فلاکس ثابت شده است که در اتصالات جوشکاری سخت در اتصالات مسی در گرید پزشکی استفاده می شود . این فلاکس به عنوان یک محلول آبی غلیظ شده استفاده می شود و اکسید مس را در دمای لحیم کردن مس حل می کند . باقیمانده به طور کامل در آب حل می شود و می تواند به صورت کامل در لوله کشی ها آب کشی شود . همچنین TSP هنوز کاربرد وسیعی در تمیزکاری ، چربی زدایی و براق کردن دیوارها قبل از رنگ کردن دارد . در حقیقت ، کاربرد این ماده باعث از بین بردن شفافیت رنگ های با پایه روغن می شود و روزنه های رنگ های پایه لاتکس را باز کرده و یک سطح بهتری برای چسبندگی لایه بعدی رنگ آماده می کند .
استفاده این ماده در تمیز کننده های خانگی برای سالهاست که ادامه دارد اما مشکلات زیست محیطی این کاربرد را بخصوص در جوامع غربی محدود کرده است . این ماده به صورت خام می تواند در حجم زیاد به شوینده های اضافه شود . عملکرد TSP در شوینده ها به صورت ایجاد اخلال در غشا سلولی باکتری و ایجاد تخلیه محتوای سلول باکترایی می باشد . هرچند مکانیزم دقیق آن هنوز شناخته شده نیست . محلول های TSP برای مورد عمل قرار دادن لاشه حیوانات و گاو ها طبق قوانین فدرال آمریکا استفاده می شوند .
روش های نوین استفاده :
تا انتهای قرن بیستم ، بسیاری از محصولات که شامل تری سدیم فسفات هستند با جایگزین های این ماده تولید می شدند که به صورت عمده حاوی سدیم کربنات به همراه ترکیبات گوناگون مثل سورفکتانتهای نانیونیک که درصد محدودی از فسفات های سدیم را شامل می شوند ، بودند .
تری سدیم فسفات به صورت عمده در تمیز کردن نهایی باقیمانده های هیدروکربنی در مرحله آخر تمیزکاری استفاده می شود . همچنین ممکن است به عنوان سفید کننده های کلرینه خانگی در محلول های مشابه بدون واکنش های خطرناک استفاده شود . این ترکیب به صورت خاص برای برداشتن کپک های جزئی کاربرد دارد اما به صورت دائمی نمی تواند در تمیز کردن کپک ها موثر باشد .
سدیم فسفات ها همچنین به تنظیم PH کمک بسیاری می کنند (با روش های دیگر تنظیم PH آب آشنا شوید) . این مواد همچون یک امولسیفایر و بافر است که به شدت قلیایی است و PH حدود ۱۲ دارد . آن به طور متوسط در آب محلول است و حلالیت ۱۴ گرم در ۱۰۰ میلی لیتر آب در ۲۵ درجه سانتی گراد دارد . همچنین به عنوان یک امولسیفایر در پنیر های فراوری شده برای بهبود بافت آن عمل می کند . ویسکوزیته را در سطح مناسبی نگه می دارد و از جداسازی فازی در شیر های تبخیر شده جلوگیری می کند .
نکات ایمنی :
خطرات :
باعث خارش پوست می شود .
باعث خارش جدی چشم می شود .
ممکن است باعث مشکلات تنفسی شود .
موارد ایمنی :
از تنفس ذرات آن ، بخار و گاز آن اجتناب کنید . اگر کسی در معرض تنفس قرار گرفت ، فورا او را به هوای آزاد منتقل کنید و اجازه دهید برای مدتی در شرایط راحت ، تنفس کند .
در صورت برخورد با چشم : برای چند دقیقه ، چشم را با آب بشویید .
لینک های مفید :
تری سدیم فسفات ساندیا و …
در کیسه های ۲۵ کیلویی و جامبو بگ های ۱ تنی